کاماجدان میراثی ناملموس از منطقه شاهکوه است - وبلاگ ماشین

به گزارش وبلاگ ماشین، میراث آریا/ براساس آخرین گزارش های بدست آمده، کاماجدان میراثی ناملموس از منطقه شاهکوه است.

براساس مقاله کاماجدان میراثی ناملموس از منطقه شاهکوه است باید بدانید که شاهکوه روستایی هست کوهستانی در البرز مرکزی که ازنظر تقسیمات استانی در حوزه استان گلستان نهاده شده است. شاهکوه به علت موقعیت کوهستانی خود دارای تابستان های معتدل و زمستانه ای سرد است و مردم به کارهای کشاورزی و دامپروری اشتغال دارند.

کاماجدان نوعی صبحانه ویژه چوپانان منطقه شاهکوه است که از مواد اولیه ای چون برنج، گوشت گوسفند، رب انار یا ناردون، روغن یا کره حیوانی و… تهیه و در ظرف مسی دردار به همین نام (کاماجدان) پخته می گردد. علت نامگذاری غذا به علت تهیه آن در این ظرف است. این غذا گاهی برای میهمان های خاص و مورد احترام هم در روستا داخل تنوری که پس از پخت نان گرمای زغال همچنان در آن وجود دارد، پخت می گردد.

برای تهیه صبحانه چوپانان می بایست برنج و گوشت بره به یک اندازه و یا حتی وزن گوشت بیشتر از وزن برنج، داخل ظرف کاماجدان پخته گردد. به همین منظور گوشت بره را باکمی رب انار گاهی هم بدون چاشنی (ترشی) یا با دانه های خشک شده انار (انار دنگ یا انار تیم) و ادویه دلخواه طعم دار می نمایند. گاهی سیب زمینی نیز علاوه بر مواد اصلی مورد نظر در این غذا اضافه می نمایند و داخل دیگ مسی که درب آن کاملا بسته گردد قرار داده و آب به آن اضافه می نمایند.

سپس دیگ مسی را در چاله ای که از قبل آماده شده به نام کاماجدان چاله قرار می دهند. به این ترتیب که ابتدا چاله ای متناسب با ابعاد دیگ مسی حفر نموده و داخل آن چوب می سوزانند تا تبدیل به زغال و خاکستر گردد؛ آنگاه دیگ را داخل خاکستر تازه یا داغ که هنوز گرما دارد قرار می دهند. سپس اطراف و روی کاماجدان را با خاکستر داغ (در زبان محلی گرم خاکستر) می ریزند تا آهسته آهسته پخته گردد. مرحله پخت غذا از شب تا سحر ادامه دارد.

پخت کاماجدان در محل دامداری که به آن گه یا بنه گفته می گردد اتفاق می افتد. به همین منظور زمانی که چاله ای برای پخت کاماجدان در بنه تعبیه می گردد، پس از آن بطور دائم در همان محل برای پخت و پزهای آینده نیز مورد استفاده قرار میگیرد و حکم اجاق را برای چوپانان و مختابادها (آشپز چوپانان) دارد.

از شب تا سحر و در طی این چند ساعت گوشت و مواد غذایی در بین خاکستر گرم به صورت کامل پخته می گردد و هنگام سحر یا ابتدای صبح کاماجدان آماده است. بعد بیدار شدن چوپانان برای صرف صبحانه، مقداری کره یا روغن گوسفندی روی غذا می ریزند تا خوردن آن آسان تر شده و به نوعی خورشت آن محسوب می گردد. کاماجدان معمولا با گور ماست سرو می گردد. این غذا قبل از حرکت دام در کوهها در اول صبح سرو می گردد.

گورماست، خاص چوپانان است که در فصل بهار شیر و شکمبه گوسفند را درون مشکی کوچک (خیک گوسفند) ریخته و به جای مایه ماست از شکمبه گوسفند استفاده می نمایند تا با انجام فعل و انفعالاتی که از ترکیب این دو اتفاق می افتد، گور ماست فراوری گردد. این ماست شبیه دوغ غلیظ بوده و بسیار چرب و پرانرژی است. چوپانان به علت نوع کارشان که منتج به صرف انرژی زیادی است در ابتدای روز، از غذای گرم و مقوی استفاده می نمایند تا بتوانند انرژی لازم را در طی روز برای حرکت در مسیرهای پرفراز و نشیب کوهستانی و چرای گوسفندان ذخیره نمایند.

امروزه سرعت تحولات و رشد دگرگونی عناصر فرهنگ سنتی در زندگی مردم جامعه بالا رفته است و این امر منجر به تغییر روش های گذشته و در پیش گرفتن شیوه های تازه زندگی شده است که به تبع آن تغییراتی در الگوهای غذایی ازجمله مصرف زیاد غذاهای غیر خانگی یا غذای فوری شده است،

مصرف غذای فوری تهدیدی برای سلامت مردم محسوب می گردد. در این راستا و به منظور برطرف بعضی معضلات از این دست، احتیاج به حفظ و ترویج پخت غذاهای سنتی هر منطقه احساس می گردد و این امر در این برهه از ضرورت خاصی برخوردار است. بویژه غذاهای سنتی که به علت بهره گیری از مواد غذایی غنی چون گوشت، برنج و… دارای ارزش غذایی بالایی است.

مهارت پخت غذای سنتی کاماجدان شاهکوه در مهر سال1400 در لیست آثار ملی میراث فرهنگی ناملموس نهاده شد و به ثبت ملی رسید.

گزارش از مریم منصوری، کارشناس میراث ناملموس استان گلستان