در آستانه پخش سریال بنیاد (فاندیشن) ، پاسخ به سؤالاتی در خصوص کتاب های بنیاد آسیموف و نیز خود سریال - وبلاگ ماشین

به گزارش وبلاگ ماشین، چیزی به آغاز پخش سریال بنیاد - فاندیشن Foundation نمانده است. یکی سریال علمی تخیلی درجه یک که قرار است پخش آن از 24 سپتامبر از اپل تی وی پلاس آغاز بشود که همان 2 مهر خودمان است.

تریلرهایی هیجان انگیز هم از سریال پخش شده که نشان می دهند ما با سریال پرخرج و خوش ساختی روبرو هستیم.

منتها مسئله اصلی این است که سریال بنیاد یا فاندیشن، اقتباسی است از سری کتاب های بنیاد آسیموف. اثری که دوست داران علمی تخیلی در سراسر جهان و نیز ایران، به آن تعصب و علاقه زیاد دارند.

این هفت گانه در ایران در نیمه اول دهه 70 منتشر شد. ما بچه ها دهه پنجاهی و شصتی در آن موقع دیگر نوجوان شده بودیم یا در اوایل دوره جوانی خود بودیم و بعد از اینکه انواع داستان های آسیموف مثلا در ژانر روباتیک و لاکی استاری را خوانده بودیم، به ناگاه با کتابی سترگ و تا حدی متفاوت از آسیموف روبرو شده بودیم.

دو چیز ما را در آن موقع اذیت می کرد. یکی اینکه اینکه چاپ این کتاب های مقارن شده بود با دوره دبیرستان و کنکور ما و خیلی زشت و ناهنجار به نظر می رسید که در آن موقعه، کتاب علمی تخیلی در دستان تو ببینند!

دوم اینکه من خودم شخصا دوست داشم هفتگانه را به ترتیب رخداد وقایع بخوانم، اما چنین چیزی برای خیلی های ما میسر نشد.

چرا عاشقان بنیاد ایزاک آسیموف احساس دوگانه ای نسبت به پخش سریال بنیاد دارند؟!

فی الواقع این نگرانی هر علاقه مند کتابی است، وقتی می شنود قرار است اقتباسی سینمایی یا تلویزیونی از اثر مورد علاقه اش صورت بگیرد.

سال ها سال، ما وقتی سریال های پرشکوه مثلا گات را می دیدیم با خودمان می گفتیم که چه می شد با همین وسواس و بودجه و زیبایی، بنیاد آسیموف هم مورد اقتباس قرار می گرفت. بارها هم شایعاتی در این مورد به گوش رسید.

اما وقتی که سرانجام اپل تی وی پلاس، همت کرد و واقعا سریال را ساخت، ما را نگرانی فراگرفته.

بعضی تصور می نمایند که دلیل نگرانی ما دست بردن عوامل سریال در بعضی جزئیات سریال یا تغییر جنسبت بعضی از کاراکترهای آن است، اما نگرانی عمده ما بیشتر این است که سریال فقط پوسته ای از طرح و ایده آسیموف را نشان بدهد و اصلا متوجه ژرفای کتاب های بنیاد نگردد.

داستان کلی کتاب های بنیاد آسیموف

ماجراهای کتاب های بنیاد اثر آسیموف در یک امپراتوری کهکشانی اتفاق می افتند. دانشمندی- یا به قول آسیموف روان تاریخ نگاری psychohistorian -به نام هری سلدن با دانش ریاضی، چگونگی کارکرد تاریخ را تحلیل می نماید.

به فرض آسیموف، او به این روش می تواند تاریخ یک میلیون نفر را تا این حد که دقیقا آیندهٔ آن ها را پیش بینی کند تحلیل کند، اگرچه در خصوص تک تک افراد، تعداد متغیرها آن قدر زیاد است که به او اجازه نمی دهد دست به چنین کاری بزند. او سقوط امپراتوری و 10 هزار سال هرج و مرج را در پی آن پیش بینی می نماید.

پس او بنیاد خود را تشکیل می دهد، گروهی که ظاهرا دائره المعارف کهکشانی را تألیف می نمایند اما از این طریق در پی بازسازی و حفظ تمدن اند تا جامعه را به شرایط عادی گذشته برگردانند.

رمان، موفقیت پیش گویی های سلدون را نشان می دهد، تا زمانی که فردی عجیب الخلقه به نام میول (Mule) به جهان می آید. سلدون می تواند رفتار کلی تودهٔ جامعه راپیشبینی کند، اما نمی تواند بفهمد که چه افراد عجب الخلقه ای در این میان به وجود خواهند آمد. میول برای به دست گرفتن قدرت، تمدن تازه بنیاد را که ساختار ظریف و دقیقی دارد شکست می دهد، تا این که سلدون بنیاد دوم مرموزی تأسیس می نماید که جای بنیاد سقوط نمودهٔ اول را می گیرد و میول را متوقف می نماید.

اگرچه در آغاز به نظر ما، ظاهرا طرح سلدون برای تسکین بشریت پس از سقوط امپراتوری کهکشانی است، ولی زمانی که بنیاد دوم به صحنه می آید متوجه می شویم او درکی بزرگ تر در سر دارد: سرانجام دادن به تحولات همیشگی تاریخ.

حالا من نگران بها ندادن سریال به کدام ژرفا و مفاهیم هستم؟

بنیاد آسیموف، یک کتاب سطحی نیست. در واقع آسیموف قبل نوشتن این کتاب، پیش زمینه مطالعاتی داشته و تاریخ امپراتوری های باستانی و فول و آشوب های تاریخی را مطالعه نموده و بعد نتیجه ای را که از آن گرفته در قالب یک اثر علمی تخیلی، نگاشته است.

آسیموف همواره باور داشت که دانش و مردان دانش هستند که باید بر جهان حکومت نمایند. وقتی اولین بار بنیاد را می خواندم یک چیز متعجبم کرد، اینکه چرا آسیموف در جهانی اینده هنوز امپراتوری برای کهکشان تخیل نموده. مگر قرار نیست، این سیستم حکمرانی به فراموشی سپرده گردد و مگر سیستم به ظاهر مطلوب دموکراسی کنونی قرار نیست تا ابد، سیستم اداره جامعه و کشورها باشد؟

بعد متوجه شدم که آسیموف هیچ بختی برای اینکه بگردد با دموکراسی ظاهری، جوامع را به پایداری و انسان ها را به خوشبختی رساند، قائل نیست. او همان طور که در سری لاکی استارش، مرتب از شورای قدرتمند علوم یاد می نماید، برای آینده دور، هم حکومت خردمندان را در قالب بنیاد، تنها راه نجات می داند.

آسیموف در این کتاب به صورت های مختلف حتی گریزی به دلایل شوربختی جامعه ها و کشورهای بسته زده و مجسم نموده که در چنین کشورهایی چطور وقاعیات تاریخی، به تدریج آنقدر تغییر پیدا می نمایند که تبدیل به دروغ های تاریخی می شوند.

آسیموف در بنیاد، آنقدر مفهوم فکر و تاثیرش را دراماتیک نموده که مفهوم تاثیر فکری مستقیم را بیان نموده و بسط داده.

اما کلمه کلیدی مورد علاقه آسیموف در بنیاد، روان تاریخ است. چیزی که این روزها کم کم دارد جنبه واقعیت به خود می گیرد و همه می دانیم که به زودی هوش مصنوعی با مطالعه کلان داده ها چه پیشبینی ها که نمی تواند بکند و همین الان هم نتایجی از این امر را می بینیم.

پس در کنار تجسم ابرشهرهای گنبدی آینده، سفینه های با سیستم محرکه پیشرفته،امپراتورهای فضایی، باز در کلنجار برای پیدا کردن راهی برای کاستن دوره های آشوب نابودنماینده ای است که همواره از پی سقوط امپراتوری ها، حادث می شده اند.

البته آسیموف در عین علاقه به روان تاریخ از رفتار آشوبناک جامعه پس از آگاهی از آینده کلی اش و نیز متغیرهایی مانند جهش یافته ای مثل میول هم استفاده نموده تا نشان بدهد، هیچ چیز ساده نیست.

هنرپیشه های که نقش های کلیدی سریال بنیاد را بازی می نمایند، چه کسانی هستند؟

-جرد هریس در نقش هری سلدون

-کاسیان بیلتون در نقش برادر طلوع

-دنیل مک فرسون در نقش هوگو

-لورا برن در نقش اتو دمرزل

-لی هاروی در نقش سالور هاردین

-لی پیس در نقش برادر روز

-لو لوبل در نقش گال دورنیک

-ترنس مان در نقش برادر غروب

آیا در سریال بنیاد حوادث هفت گانه بنیاد به تصویر کشیده می شوند؟!

مسلما خیر. سریال متمرکز روی سه گانه اصلی بنیاد است که در ادامه در خصوصش شرح خواهم داد. فصل اول سریال فقط 10 قسمت دارد و اصلا معلوم نیست که فصل دومی هم در کار باشد. انتظار می رود که سریال بتواند فقط بخشی از حوادث سه گانه را پوشش بدهد.

کارگردان و نویسندگان سریال بنیاد چه کسانی هستند؟

دیوید اس. گویرکه و جاش فریدمن فیلمنامۀ دو اپیزود ابتدایی این سریال را نوشته اند؛ آن ها پیش از این در پروژه های موفقی مثل سه گانۀ شوالیه تاریکی اثر کریستوفر نولان و مرد آهنی اثر زک اسنایدر نیز همکاری داشته است.

روپرت ساندرز، الکس گریوز، جنیفر فنگ و روکسان داوسون کارگردانان این سریال هستند.

سری کتاب های بنیاد در چه فاصله زمانی نوشته شده اند؟

ابتدا آسیموف تحت تاثیر کتاب تاریخ انحطاط و سقوط امپراتوری روم، اثر ادوارد گیبون، 8 داستان کوتاه در فاصله می 1942 تا 1950 نوشت. بعد 4 تا از این داستان ها کوتاه را برداشت و یک داستان کوتاه دیگر به آنها افزود و این تبدیل شد به کتاب بنیاد که در سال 1951 منتشر شد.

توجه کنید که کتاب سرآغاز بنیاد کهکشانی سال 1988 چاپ شده. پس نخستین کتاب از نظر زمان نگارش، رمان بنیاد است که به وسیله آسیموف در سال 1951 منتشر شد و در ایران در سال 1371، با عنوان ظهور امپراتوری کهکشانها به وسیله انتشارات شقایق به چاپ رسید.

بعد از کتاب اول بنیاد، کتاب بنیاد و امپراتوری در سال 1952- کتاب بنیاد دوم در سال 1953 منتشر شدند.

پس از این سه گانه، ما یک فاصله زمانی طولانی داریم و آسیموف داستان های قبل و بعد از سری حوادث سه گانه را نمی نویسد تا اینکه می رسیم به سال 1981، در این زمان کتاب لبه بنیاد به وسیله آسیموف منتظر شد، 5 سال بعد هم بنیاد و زمین نوشته شد و همان طور که نوشتم کتاب سرآغاز بنیاد، از همه آخرتر در سال 1988 چاپ شد.

پس با همین تاریخچه نشر می رسیم به سؤال بعدی

کتاب ها را با چه ترتیبی بخوانم؟!

خب، من توصیه می کنم به ترتیب رخداد حوادث بخواندیشان و نه به ترتیب نوشته شدنشان. یعنی این ترتیب

1- کتاب سرآغاز بنیاد - Prelude to Foundation- در ایران با عنوان سرآغاز بنیاد کهکشانی به وسیله انتشارات شقایق چاپ شده است.

2- کتاب پیشبرد بنیاد - Forward the Foundation - پیشبرد بنیاد کهکشانی در ایران

3- کتاب بنیاد - Foundation- ظهور امپراتوری کهکشانها (شقایق) و نیز کتاب بنیاد نشر تندیس

4- بنیاد و امپراتوری- Foundation and Empire- جنگ امپراتوری کهکشانها (شقایق) و نیز بنیاد و امپراتوری (تندیس)

5- کتاب بنیاد دوم- Second Foundation- سقوط امپراتوری کهکشانها (شقایق) و نیز بنیاد دوم (نشر تندیس)

6- کتاب لبهٔ بنیاد- Foundations Edge- لبه بنیاد کهکشانی

7- کتاب بنیاد و زمین - Foundation and Earth- بنیاد کهکشانی و زمین

کدام ترجمه کتاب های بنیاد را بخوانیم؟

تا مدت ها که سری کتاب های بنیاد یک ترجمه بیشتر نداشتند. پیمان اسماعیلیان خامنه، محمد فیروزبخت و حسن اصغری، مترجمان هفت گانه بنیاد بودند.

اما بعد از مدت ها، نشر تندیس با همت حسین شهرابی، ترجمه های دیگری از سه گانه بنیاد، یعنی موارد 3، 4 و 5 بالا ارائه کرد.

این ترجمه تازه فنی تر و شیواتر و دقیق تر صورت گرفته. اما در این میان فاکتور سلیقه هم دخیل است. من شخصا لحن و شیوه برگردان های مترجم خوب کشورمان -حسین شهرابی- را دوست دارم، اما بعضی ها هم هستند که اظهار می نمایند ترجمه های ایشان ثقیل است. باید بگویم که اصلا نثر سه گانه بنیاد، نثر ساده ای نیست و اصطلاحات و کلمات نامانوس در آن زیاد است.

آسیموف تخیل نموده بود که رویدادهای داستان های بنیاد او در چه زمانی رخ خواهند داد؟

آسیموف آینده ای بسیار دور، حدود 50 هزار سال بعد را زمانی ذکر نموده بود که داستانش در آن رخ می دهد. اما الان که به چرخه حوادث نگاه می کنیم که فروپاشی امپراتوری های زمینی و آشوب های در پی مسائل اقلیمی و همه گیری های بیماری، احتمالا بسیار زودتر، یک سقوط محتوم را برای همه شهروندان زمین رقم خواهند زد. آیا در این وسط دانش می تواند با ترفندی از دوره گذار طولانی پیشگیری کند؟

آیا آسیموف سری بنیاد را با کتاب بنیاد و زمین تمام نموده بود پرونده را بسته بود؟

با توجه به صفحه سرانجامی کتاب بنیاد و زمین، به نظر می رسد که آسیموف هرگز را پرونده را نبسته بود. این حسرت همیشگی دوست داران آسیموف است که چرا او یک دهه بیشتر زنده نمانده تا دست یکی دو جلد بیشتر از بنیاد نتوانند بخواننند.

به نظرتان اگر آسیموف تا دوران اینترنت زنده مانده بود، چه تغییراتی در کتاب های خود می داد؟!